cpa@cpaphils.org | Post Office Box 975 Baguio City 2600 Philippines
Gapu iti nabayag a panagminas iti Benguet Corporation (BC) a dumanun iti nasurok sangagasut a tawen nagresulta daytoy iti pannakadadael ti aglawlaw, pangkabiagan ken komunidad iti munisipyo ti Itogon, Benguet. Nga inggana ita ket agtultuloy a mapaspasaran dagiti umili daytoy a didigra nga ipapaay ti BC. Kumaro pay daytoy a didgra iti panawen dagiti napipigsa a bagyo kas ti limmabas a dua a bagyo (Karen ken Lawin) idi bulan iti Oktubre ita a tawen. Naimatangan dagiti umili iti Liang, Itogon, Benguet ti panagngato ti danum ken pitak iti karayan a nagresulta iti panakalayos dagiti taltalon. Daytoy a panaglayus ket gapu iti panagbettak ti tailings dam a napan iti drain tunnel nga isu iti maka gapu ti panagregaay ti outlet daytoy.
Segun iti BC ken Mines Geosciences Bureau (MGB) ket adda agarup 50,000 metric tonelada a tailings ti naibelleng a naggayus iti karayan. Isu daytoy ti nanggabur iti agarup dua ektarya a talon idiay Liang. Malaksid pay ditoy, inbaga dagiti umili iti Tinongdan ken Dalupirip, Itogon a naanud dagiti sumagmano a taraken a denguen da ken napukaw dagiti lames iti karayan.
Gapu iti kastoy a pasamak ket napalalo unay ti pungtot dagiti ti umili imbes a kitan koma daytoy ti kumpanya nu kasanu ti rehabilitasyon ken panangbayad a dagus kadagitoy a nadadael. Ti addang laeng nga inaramid ti BC ket isu iti panagaramid da iti sandbagging kas “preventive measure” kano. Daytoy nga inaramid ti kumpanya ket saanna a maisigurado ti kinatalged ti tailings dam. Saan nga agpayso ti inbagan ti BC nga “under control” ti sitwasyon. Kinaagpaysona ket dakkel pay ti posibilidad a mas nakaro pay a didigra ti mabalin a mapasamak iti ania man a panawen.
Basar iti testimonya dagiti umili adda makita da a bettak ti tailings dam ken adda danum a rumrumwar iti bakrang ti tunnel. Gapu kadagitoy mabalin a dakkel ti posibilidad a bumtak wenno agregaay manen ti tunnel. Iti agdama, papapanawen ti BC dagiti agus-usok iti aglawlaw daytoy a tailings dam.
Agsasaruno a didigra gapu iti nabayag nga operasyon ti BC
Nu malagip tayo idi 2015 ket nag-collapsed ti maysa a tunnel a nagresulta iti maysa a sinkhole a nang-alun-on iti pito a balay ken kalsada idiay Virac, Itogon. Inggana ita ket saan pay a nasimpa daytoy ken agtultuloy a dakkel a pangta kadagiti umili iti Virac. Nga inggana iti agdama saan pay inted ti kumpanya ti dawat dagiti biktima ken umili nga adda iti danger zone.
Iti kapadasan kada tawen nga adda umay a bagyo sigurado nga adda dagiti pasamak a didigra kas ti pannakalayos ti Luneta, Antamok ken pannakareggaay ti Luneta Elementary School ken ado a balbalay gapu iti panakapullat ti intake tunnel idi 2009. Kasta met ti panag-collapsed ti twin tunnel idiay Bedda, Loakan a nagresulta iti panakaregaay iti nasurok 50 balay ken simbaan idi 2009. Malaksid ditoy ket ado pay dagiti saan a naidokumento a didigra kas ti linumned a ground ti Alejo M Pacalso Memorial National High School, panakaregaay ti national road idiay First gate, Ucab ken dadduma pay nga awan met nakita nga inaramid da a rehabilitasyon kadagitoy.
Makainsulto ken makauma ti kanayon a rason ti BC a “force majeure wenno act of God” ken daduma pay nga panag – ulbod da tapno kaluban dagitoy a didgra ken pasamak. Nasurok sangagasut a tawen ti panagminas iti BC iti munisipyo ti Itogon, adun a didigra ti basol da kadagiti umili. Iti agdama a panawen amin a pasilidad, dams, tunnel ti kumpanya ket nabayagen a narupok ken saanen a maus – usar malaksid pay ti saan a matalek a monitoring ken kinaawan ti panagsimpa ken rehabilitation nga isaysayangkat da.
Iti ania man a panawen karkaro nu panawen ti panagtutudo ken napipigsa a bagyo ket adda dagiti mas naka-am-amak a mabalin a mapasamak gapu kadagitoy a pasdek ti kumpanya. Mabalin a kadagiti napalabas nga insidente ket awan napukaw a biag ngem saan tayo kuma nga urayen nga adda. Dagitoy nga insidente ket iparparangarangna nga adda pay ti nakaro a didigra a mabalin a mapasamak. Iti nabayag a panawen adun ti basol ti BC iti umili ti Itogon gapu iti nabayag nga operasyon daytoy ngarud rumbeng laeng a sumardeng daytoy tapno adda pay mabati a kinabaknang ti Itogon a sagrapen ti sumaruno a henerasyon.
Dawat ti umili
